ویژگی های یـک آزمایـشگاه ایـمن و استـاندارد

برای ایمن سازی و استاندارد بودن آزمایشگاهها باید مکان های مناسب انتخاب گردند .در اغلب مراکز ، معمولاً انجام آزمايش در آزمايشگاه صورت می گيرد. بنابراين فعاليت های آزمايشگاهی بايد طوری سازماندهی شوند كه فرصت های زيادی به منظور مشاهده، طرح سوال و كشف حقايق به وجود آيد. ساختار فيزيكی آزمايشگاه بايد به نحوی طرح ريزی گردد كه برای كارهای گروهی يا انفرادی مناسب بوده و تمامی ابزارها و مواد شيميايی پس از انجام آزمايش به راحتی در جای اوليه خود قرار گيرند.

از آنجايی كه در آزمايشگاه فرايند یادگیری و آموزش اتفاق می ‌افتد، بنابراين لازم است تا توجه ويژه‌ای به فضا، دكوراسيون، مهندسی ساختمان ، طراحی و شيوه چیدمان هود ، سكوها  و ميزهای كار آزمايشگاهی نمود. تبديل مکانهای تاريك و کوچک به آزمايشگاه يكی از خطاهای جبران ناپذير می ‌باشد كه بدون آگاهي از اهميت موضوع به اين اقدام دست می ‌زنند.

با توجه به گسترش روزافزون استفاده از فعاليت‌های آزمايشگاهی ويژگی های فيزيكی يك آزمايشگاه از لحاظ فضا، ظرفيت و امكانات مورد بررسی قرار می‌گيرد.

الف- فضای يك آزمايشگاه استاندارد

فضای يک آزمايشگاه استاندارد بايد داراي ويژگی‌های زير باشد:

1- حداقل ابعاد فضای آزمايشگاه باتوجه به تجهيزات مورد نياز، حدود 6 در10 متر (مساحت حدود 60 متر­مربع) بر آورده می‌شود.

2- ارتفاع سقف آزمايشگاه بايد بين 280 تا 350 سانتیمتر باشد.

3- آزمايشگاه دست كم دارای دو درب ورودی و خروجی باشد و محوطه درب‌ها به شعاع 5/1 متر خالی بماند.

4- علاوه بر محوطه آزمايشگاه، محل انبار مواد شيميايی نيز در داخل آزمايشگاه در نظر گرفته شود.

5- عرض میزهای کناری آزمایشگاه بايد بین 60 الی 80 سانتيمتر و عرض میزهای وسط بین 120 الی 160 سانتیمتر بوده و ارتفاع آن نيز 85 الی 90 سانتيمتر باشد.

6- فاصله بین میزهای آزمایشگاه باید طوری باشد که علاوه بر پیش بینی ایستادن یا نشستن کاربر ، فضای تردد مابین آنها نیز لحاظ گردد.

7- ميزهای كار آزمايشگاه با روكش ضد اسيد يا رویه های مخصوص مقاوم در برابر مواد شیمیایی ساخته شوند كه ضمن قرار دادن تاسيساتی مثل سینک ، شيرآلات آب و گاز و پريز برق در آن ها، بايد محل نشستن نیز تعبیه گردد.

8- ضمن رعایت نوردهی مناسب در فضای آزمایشگاه ارتفاع پنجره‌ها از کف آزمايشگاه نبايد کمتر از 100 سانتيمتر باشد.

9- دمای مناسب هوای آزمايشگاه حدود 25 درجه سانتيگراد و رطوبت نسبی حدود 65% می باشد.

10- کف آزمايشگاه حتماً بايد کف شور داشته باشد.

11- از نظر ايمنی لوله کشی و تاسیسات آب و فاضلاب ، گاز و ... باید از مواد مقاوم و ضد خوردگی بوده و پريزها بايد دارای سيم اتصال به زمين (ارت) باشند. همچنين نصب فيوز ايمنی درشبكه توزيع برق آزمايشگاه ها الزامی است.

ب- ظرفيت يك آزمايشگاه استاندارد

ظرفيت گنجايش فضاي اصلی آزمايشگاه ها را با توجه به امكانات و شرايط انجام فعاليت های آزمايشگاهی، بين 15 تا 20 نفر توصيه می ‌كنند. زياد بودن بيش از حد کاربران در آزمايشگاه كنترل فعاليت های آزمايشگاهی را برای استاد مشكل كرده و فرصت كافی برای آموزش فراهم نمی ‌شود.

ج- امكانات يك ازمايشگاه استاندارد

به ‌منظور قراردادن وسايل کار و تجهيزات مورد نياز آزمايشگاهی، علاوه بر وجود قفسه بندی و کابينت، بايد تجهيزات لازم جهت انجام آزمايش، پژوهش فردی و گروهی، تدريس، گفتگو، مشاهده روند آزمايش، نوشتن گزارش و ارائه آن و نيز وسايل لازم برای نمايش فيلم های آموزشی در هر آزمايشگاه موجود باشد.

تجهيزات مورد نياز برای يك آزمايشگاه استاندارد عبارتند از:

_ كمد ثابت ديواری و قفسه های ایمن جهت نگهداری دستگاهها ، لوازم ، شیشه آلات و مواد شیمیایی

_ جعبه کمکهای اوليه ، کپسول آتش نشانی و فايل نگهداری کتاب‌ها، گزارش‌ها ، جداول و ...

_ كمد لباس‌ها و روپوش آزمايشگاهی برای کاربران  و قفسه مخصوص وسايل ايمنی ( دستكش، عينك و ...).

_ هواكش و تهويه مناسب برای خروج دود و بخارات حاصل از انجام آزمايش در آزمايشگاه

_  هودهای مخصوص آزمايشگاهی (شیمیایی ، میکروبی ، سقفی و ... )

_  پيش بينی روشنایی مناسب و کافی و همچنین تمهيدات لازم برای تاريك كردن كامل اتاق در مواقع لزوم

_  نصب جداول هشدارها ، علایم MSDS  و جدول تناوبی عنصرها (در قطع بزرگ) در جايی مناسب بر روی ديوار

_ نصب دوش و چشم شوی اضطراری برای مواقع احتمالی ناشی از پاشیدن اسید یا بخارات اسیدی و مواد خطرناک آزمایشگاهی